In de manuele therapie en massage zie je dagelijks cliënten met gespannen spieren, pijnlijke triggerpoints en chronische klachten. Maar hoe vaak sta je stil bij de impact van slaapgebrek op deze klachten – en andersom?
Slapeloosheid en chronische vermoeidheid zijn een groeiend probleem onder cliënten. Veel mensen ervaren moeite met inslapen, doorslapen of worden ‘s ochtends niet uitgerust wakker. Dit heeft niet alleen een negatieve invloed op het algemene welzijn, maar versterkt ook spierspanning en pijnklachten.
Wat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat myofasciale triggerpoints een directe rol spelen bij slaapproblemen. Niet alleen kan een slechte nachtrust de activatie van triggerpoints bevorderen, maar omgekeerd kunnen triggerpoints ook slaap verstoren – met als gevolg een vicieuze cirkel van pijn, spanning en uitputting.
In dit blog duiken we dieper in:
- De relatie tussen slapeloosheid en spierspanning
- Hoe triggerpoints de slaap negatief beïnvloeden
- Welke klachten en syndromen hieraan gekoppeld zijn
- Wat jij kan doen om deze problemen bij je cliënten effectief aan te pakken
De vicieuze cirkel van slaaptekort en spierspanning
De link tussen spierpijn en slaapstoornissen is wetenschappelijk goed onderbouwd. Bij chronische pijnsyndromen zien we een verstoring van de diepe slaapfases, waarbij de cliënt onvoldoende herstelt.
Dit wordt vaak verergerd door:
- Liggen op actieve triggerpoints: Pijnlijke spieren worden extra geprikkeld tijdens de nacht, vooral als cliënten op hun zij of buik slapen.
- Toegenomen spierspanning door slaaptekort: Onvoldoende diepe slaap zorgt voor verhoogde stresshormonen en verhoogde spiertonus, wat leidt tot meer triggerpointactiviteit.
- Chronische ontstekingsprocessen: Slaapgebrek leidt tot een verhoogde ontstekingsgevoeligheid in spieren en fascia, wat bijdraagt aan een verhoogde pijnbeleving.
Dit verklaart waarom cliënten vaak klagen over stijve spieren en pijnklachten bij het ontwaken – niet omdat ze verkeerd hebben gelegen, maar omdat hun spieren niet tot rust zijn gekomen. Dit geeft dan een verkeerd beeld van de klacht en dus waarschijnlijk een verkeerde behandeling.
Welke aandoeningen en syndromen zijn hieraan gelinkt?
Slapeloosheid door myofasciale spanning komt vaak voor bij cliënten met:
- Chronische nek- en schouderpijn – Triggerpoints in de Trapezius, Sternocleidomastoïde en Scaleni kunnen de doorbloeding en ontspanning van de nek en schouders verstoren, wat leidt tot slaapproblemen.
- Lage rugklachten en uitstraling – Triggerpoints in de Quadratus Lumborum en Piriformis kunnen leiden tot nachtelijke pijn en stijfheid, waardoor doorslapen moeilijker wordt.
- Fibromyalgie en myofasciale pijnsyndromen – Deze cliënten hebben vaak verstoorde slaapcycli en verhoogde waakrespons bij minimale prokkels en pijngevoeligheid, wat leidt tot frequent ontwaken en onvoldoende herstel tijdens de slaap.
- Temporomandibulaire dysfunctie (TMD) en bruxisme – Spanning in de Masseter en Temporalis spieren kan leiden tot nachtelijke kaakspanning, tandenknarsen en hoofdpijn bij het ontwaken.
- Restless Legs Syndrome (RLS) – Hoewel dit primair een neurologische aandoening is, kunnen myofasciale triggerpoints in de kuitspieren en Hamstrings bijdragen aan nachtelijke bewegingsdrang en rusteloosheid.
- Spanningshoofdpijn en migraine – Spierspanning en triggerpoints in de nek en schedelbasis kunnen hoofdpijn veroorzaken die ‘s nachts of vroeg in de ochtend optreedt.
Door deze verbanden te begrijpen, kun je als behandelaar veel gerichter behandelen en cliënten helpen de onderliggende oorzaken van hun klachten aan te pakken. De verbanden tussen deze aandoeningen en slaapstoornissen worden onderbouwd in de literatuur over triggerpoints en myofasciale pijn, waarbij herhaaldelijk wordt aangetoond dat spierverhardingen en verhoogde spierspanning kunnen leiden tot verstoorde slaap en vice versa.
Wat Kun Jij als Therapeut Doen?
Als specialist in manuele therapie of massage heb je verschillende tools om deze problematiek effectief aan te pakken. Enkele essentiële interventies zijn:
Identificeren en inactiveren van triggerpoints
- Toepassen van compressietechnieken, dry needling of myofasciale release.
- Gericht werken op spieren die een directe relatie hebben met slaapproblemen.
Optimaliseren van slaaphouding en omgeving
- Advies over kussens, matraskeuze en slaaphouding (bijvoorbeeld ondersteuning van de lumbale wervelkolom).
Herstel van het slaappatroon ondersteunen
- Educatie over slaap en pijn, zodat cliënten begrijpen hoe slaap hun herstel beïnvloedt.
- Aanbevelingen voor supplementen zoals magnesium en melatonine waar nodig.
Integratie van ontspanningstechnieken
- Ademhalings- en mindfulnessoefeningen om het zenuwstelsel tot rust te brengen voor het slapengaan.
- Zelfmassage- en stretchingstrategieën die cliënten thuis kunnen toepassen.
Door je behandelingen te richten op het doorbreken van de vicieuze cirkel van pijn en slapeloosheid, kun je de effectiviteit van je therapieën vergroten en cliënten helpen een structurele verbetering te ervaren.
Bronvermelding:
Travell, G., Simons, G., Simons, S. (1999). Myofascial Pain and Dysfunction. The Trigger Point Manual. Volume 1. Upper Half of Body and volume 2. The Lower Extremities. Williams & Wilkins: Philadelphia
Travell, G., Simons, G., Simons, S. (2019). Myofascial Pain and Dysfunction. The Trigger Point Manual. Third Edition. Williams & Wilkins: Philadelphia
