Heeft je cliënt pijn in de borst en straalt dit uit naar de linkerarm? Dan gaan bij jou meteen alarmbellen rinkelen. Heel goed! Maar… wist je dat er meer symptomen zijn waaraan je hartklachten kunt herkennen? En dat die kenmerkende pijn niet per se betekent dat je cliënt een hartaandoening heeft?
Doodsoorzaak nummer één
Hart- en vaatziekten zijn wereldwijd doodsoorzaak nummer één. Zo ook in Nederland. In 2019 stierven in Nederland 8244 mensen ten gevolge van een coronaire hartziekte, 7264 mensen door hartfalen, 2334 door een aandoening aan de hartklep(pen) en 1711 door een hartstilstand (ook wel hartinfarct of hartaanval genoemd). Dat zijn veel mensen. Daarom is het tijdig herkennen van een hartprobleem belangrijk om échte problemen voor te zijn. Natuurlijk geldt dit ook voor het tijdig herkennen van een hartaanval. Hoe sneller de artsen erbij zijn, hoe hoger de kans op overleven en een beter herstel.
Is hartproblematiek zo complex?
Niet per se. Het grote nadeel van hartproblemen is dat deze vaak pas worden opgemerkt als er daadwerkelijk iets gebeurt en de persoon bijvoorbeeld een hartaanval krijgt. Natuurlijk zijn er vroege symptomen. Maar die zijn vrij vaag. Denk bijvoorbeeld aan vermoeidheid, kortademigheid en een verhoogde hartslag. Als je daarmee naar de huisarts gaat, wordt er bijvoorbeeld eerder gedacht aan andere, minder ernstige gezondheidsproblemen. Zoals stress, onvoldoende lichaamsbeweging, overgewicht of vitaminetekort. Hartproblemen vroegtijdig opsporen, is daarom lastig. Des te belangrijker is het om hartproblemen die “acuut” optreden zo snel mogelijk te herkennen, zodat juist gehandeld kan worden. Alleen kan dát ook nog uitdagend zijn, omdat hartproblemen – met name hartinfarcten – zich bij mannen en vrouwen anders uiten.
Mannenhart versus vrouwenhart
Het hart van mannen en vrouwen bevindt zich dan wel op dezelfde plek in het lichaam en heeft dezelfde functie; het hele lichaam voorzien van zuurstofrijk bloed. Tóch is het hart van vrouwen anders dan dat van mannen. Het vrouwenhart is iets kleiner en heeft dunnere vaten. Als dit hart begint te haperen, uit zich dat ook anders. Een mannenhart krijgt meestal rond het zestigste levensjaar kuren. Bij een hartaanval sterft dan een deel af. Hierna gaat de rest van het hart harder werken. Tot het “op” is en het ermee stopt. Bij vrouwen beginnen de kuren pas later, rond het zeventigste levensjaar. Vaak is het probleem bij vrouwenharten echter dat het hart stijver is. De ontspanningsfase functioneert minder goed en daardoor kan het hart minder goed bloed ontvangen. Is dit gevaarlijker? Nee. Wel is het zo dat de typisch mannelijke hartproblemen meer aandacht krijgen. Ze worden meer en beter onderzocht. Omdat de problemen bij mannen eerder optreden, zijn er ook meer mannelijke proefpersonen om medicatie te testen. Maar een middel dat goed werkt bij een mannenhart kan op het vrouwenhart juist een nadelige impact hebben. Zoals het gebruik van bloeddrukverlagers. Hierdoor is het moeilijker om een haperend vrouwenhart juist te behandelen.
“De hartspier die om de linkerhartkamer zit wordt bij mannen na hun vijftigste levensjaar groter en dikker. Bij vrouwen blijft deze gelijk of wordt deze juist iets lichter in de loop der jaren.”
Ook de manier waarop hart- en bloedvaten verouderen is bij mannen en vrouwen anders. Wellicht dat daarom de zeldzamere SCAD (Spontane Coronaire Arteriële Dissectie), oftewel een scheur in de kransslagader juist zoveel bij vrouwen voorkomt en minder bij mannen. Slechts 0,1 tot 0,4% van alle hartaanvallen is een SCAD. Van die gevallen is viervijfde deel vrouw.
Diagnose is lastig
Dat zo’n vrouwenhart verschilt van het mannenhart en de hapering ook verschilt, maakt het lastiger om hartproblemen te diagnosticeren. Bij vrouwen zijn de vroege symptomen vager. Een vrouw zal daarom bij de huisarts niet aankloppen met het eenduidige verhaal ‘Dokter, ik heb pijn op m’n borst’. Ze zal eerder beginnen over stress, kortademigheid en vermoeidheid. Bovendien is er bij veel vrouwen helemaal geen sprake van dichtgeslibde vaten. Toch ontstaat er zuurstofgebrek in het hart. En dat is dan ergens anders aan te wijten. Zoals een langdurig hoog stressniveau. In plaats van bloeddrukverlagers en cholesterolverlagers heeft zo iemand meer belang bij een relaxtere levenshouding en trauma- of rouwverwerking. Vrouwen hebben bovendien ook andere risico’s voor het krijgen van een hartinfarct, die te maken hebben met veranderingen in de vrouwelijke hormoonhuishouding zoals bij de overgang. Ook hierdoor wordt er bij vrouwen eerder aan overgangsklachten gedacht dan aan klachten door een hartprobleem.
Wist je dat…
…een volwassen hart gemiddeld 250 gram weegt?
…de gemiddelde hartslag 60 slagen per minuut is?
…het hart ervoor zorgt dat er per minuut 5 liter bloed wordt rondgepompt?
Hartinfarct symptomen bij mannen en vrouwen
Bij mannen uit een hartinfarct zich vaak anders dan bij vrouwen. Toch kunnen ook vrouwen de typische mannensymptomen van een hartaanval krijgen. Andersom geldt hetzelfde. Daarbij kunnen de symptomen van angina op de symptomen van een hartaanval lijken. Het verschil is dat bij angina de pijn binnen 5 minuten wegtrekt als de persoon rust neemt. Gaat de pijn dan niet weg? Dan kan er sprake zijn van een hartaanval.
Er lopen veel meer vrouwen rond met sporen van een oud, nooit opgemerkt hartinfarct dan mannen.
Triggerpoints of hartproblematiek?
Bij dergelijke symptomen is het belangrijk om je cliënt naar de huisarts te sturen. Hopelijk is het voor niets. Maar wanneer er daadwerkelijk iets met het hart aan de hand is, is het goed om er zo vroeg mogelijk bij te zijn. Gelukkig duiden de kenmerken van een hartaanval niet altijd op een hartaanval. De klachten kunnen worden gesimuleerd door triggerpoints. Dan is er niets aan de hand met het orgaan zelf en zit de oorzaak van de klachten in één of meerdere spieren.
Viscerale pijn door spieren
De pijn in de borst kan worden geactiveerd door triggerpoints in de spieren. Vaak hebben cliënten met deze vorm van pijn al een langdurig traject achter de rug. Artsen en specialisten constateren dat er niets ernstigs aan de hand is, maar ze vergeten dat spieren, net als andere organen, ook viscerale pijn kunnen simuleren. De cliënt blijft onzeker over wat er met zijn of haar lichaam aan de hand is. En kan bij ‘aanvallen’ behoorlijk worden opgeschrikt. Een hartaanval kan immers dodelijk aflopen. Om dit leed te voorkomen, kun jij als triggerpointspecialist deze cliënten onderzoeken op specifieke triggerpoints.
Disfunctie van de lever kan ook pijn veroorzaken rondom het hart, waarbij de pijn mogelijk uitstraalt naar de linkerarm en nek.
Geen hartfalen? Vaak triggerpoints in de m. Scaleni
Mijn collega’s en ik hebben de afgelopen 12 jaar meerdere ervaringen gehad met cliënten met hartklachten. Zij kregen na het uitsluiten van hartfalen het advies om naar een psycholoog te gaan en met hun klachten te leren omgaan. Op zich goed advies. Bij deze cliënten was stress de oorzaak van de triggerpoints die steeds actiever werden. In onze praktijk onderzochten we de cliënten op triggerpoints. Wat bleek? Ze hadden allemaal, zonder uitzondering, triggerpoints in onder andere de m. Scaleni. Door het geven van inzichten, triggerpointtherapie en stressrelease konden we deze cliënten in een vrij korte tijd klachtenvrij maken.
9 spieren met mogelijke triggerpoints bij gesimuleerde hartklachten
- m. Scaleni
Triggerpoints in deze spier kunnen symptomen geven die lijken op angina pectoris. Het kan de nachtrust en slaap verstoren en tintelingen geven in de vingers. - m. Serratus anterior
Triggerpoints in deze spier kunnen symptomen geven die lijken op een hartaanval. - m. Serratus PS
Triggerpoints in deze spier kunnen een diepe pijn in de schouder, arm en borst geven. Vaak ook in rust en tijdens de ademhaling. - m. Intercostales
Triggerpoints in deze spier kunnen dat beklemmende gevoel op de borst geven. - m. Pectoralis major
Triggerpoints in deze spier kunnen zorgen voor een onregelmatige hartslag en pijn in en op de borst simuleren. - m. Pectoralis minor
Triggerpoints in deze spier kunnen zorgen voor pijn in en op de borst. - m. Sternalis
Triggerpoints in deze spier kunnen pijn van een hartinfarct of angina pectoris nabootsen - m. Rectus Abdominis
Klachten die deze spier kan geven zijn: zure oprispingen, pijn rond de slokdarm, pijn die lijkt op galstenen of een maagzweer en symptomen van hartklachten. - m. Diafragma
Het diafragma kan ook pijn op de borst veroorzaken.
Let op: triggerpoints in deze spieren kunnen ook het gevolg zijn van hartproblemen. Want bijvoorbeeld een hartaanval kan triggerpoints tot gevolg hebben in de hierboven genoemde spieren. Zo kan pijn die na een hartaanval aanhoudt, dus worden veroorzaakt door ‘achtergebleven’ triggerpoints. Deze en met name in het sternum en door triggerpoints in de m. Sternalis, een spier die bij slechts 7,8% van de bevolking voorkomt.
Meer lezen over specifiek het vrouwenhart?
Bronnen
Cardiologie Centra Nederland. (Z.j.). Over hart en vaten. Geraadpleegd op 26 september via https://www.cardiologiecentra.nl/patienten/over-hart-vaten/
De Visser, E. (2011). ‘Vrouwen bagatelliseren hartklachten’. Geraadpleegd op 24 september via https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/vrouwen-bagatelliseren-hartklachten~b0960aa9/
Hartstichting. (Z.j.). Hartinfarct herkennen. Geraadpleegd op 26 september via https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/gids-hartinfarct/hartinfarct-herkennen?tab=1
Heij, H. (2017). Orgaanpijn en de rol van triggerpoints. Viscerale somatische afgeleide pijnklachten.
Hendriks, R.J. (2017). Signalen opkomende hartaanval, wat te doen! Geraadpleegd op 26 september 2020 via https://www.optimalegezondheid.com/signalen-opkomende-hartaanval-wat-te-doen/
Keulemans, M. (2018). Onderzoek: vrouwen overlijden vaker na hartaanval, waarschijnlijk door subtiel seksisme. Geraadpleegd op 24 september via https://www.volkskrant.nl/wetenschap/onderzoek-vrouwen-overlijden-vaker-na-hartaanval-waarschijnlijk-door-subtiel-seksisme~be21cb7d/
Laterveer, M. (2020). Steeds meer vrouwen krijgen een hartinfarct: ‘Voordat ik het wist lag ik met gillende sirenes in de ambulance’. Geraadpleegd op 24 september via https://www.volkskrant.nl/mensen/steeds-meer-vrouwen-krijgen-een-hartinfarct-voordat-ik-het-wist-lag-ik-met-gillende-sirenes-in-de-ambulance~b2c83451/
Mudde, T. (2016). Hebben mannen een ander hart dan vrouwen? Geraadpleegd op 24 september via https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/hebben-mannen-een-ander-hart-dan-vrouwen~b64609ac/
Pesheva, E. (2015). Male and female hearts don’t grow old the same way. Geraadpleegd op 27 september 2020 via http://www.health.am/cardio/more/male-and-female-hearts/
Van der Ende, M.Y., Hartman, M.H., Schurer, R.A., Van der Werf, H.W., Lipsic, E., Snieder, H., Van der Harst, P. De prevalentie van het stille hartinfarct en de associatie met mortaliteit. Huisarts Wet 2018;61(10):DOI: 10.1007/s-12445-018-0272-3.
Volksgezondheidenzorg.info. (Z.j.). Ranglijst doodsoorzaken op basis van sterfte. Geraadpleegd op 26 september 2020 via https://www.volksgezondheidenzorg.info/ranglijst/ranglijst-doodsoorzaken-op-basis-van-sterfte
VUmc.nl. (Z.j.). Hart- en vaatziekten bij vrouwen. Geraadpleegd op 26 september 2020 via https://www.vumc.nl/zorg/expertisecentra-en-specialismen/cardiologie/informatie-voor-patienten-cardiologie/hart-en-vaatziekten-bij-vrouwen.htm
Wetenschap in Beeld. (Z.j.). De meest voorkomende doodsoorzaken ter wereld. Geraadpleegd op 26 september 2020 via https://wibnet.nl/geneeskunde/ziektes/top-5-de-meest-voorkomende-doodsoorzaken
